پرۆفسیۆر دکتۆر عبدالهادی تیمورتاش بەڕێوبەری ئینیستتیۆتی زمانەکانی زیندوو لە زانکۆی ٧٠٠مین ساڵ لە وان لە میانەی بەشداری لە "وۆرکشۆپی چارەسەری مرۆیی بۆ پرسی کورد" وتی، "زمانی کوردی گەیشتووەتە ئاستێک کە ئامادە و توانای ئەوەی هەبێت زمانی سیستەمێکی پەروەردەیی گشتگیر بێت."

پرۆفسیۆر دکتۆر عبدالهادی تیمورتاش بەڕێوبەری ئینیستتیۆتی زمانەکانی زیندوو لە زانکۆی ٧٠٠مین ساڵ لە وان لە میانەی بەشداری لە "وۆرکشۆپی چارەسەری مرۆیی بۆ پرسی کورد" وتارێکی پێشکەش کرد.

تیمورتاش ئاماژەی بەوەدا کە مرۆڤایەتی لە زۆر بواردا وەک سیاسەت، ئایین، ناسیۆنالیزم، ئابووری، کولتوور، پەروەردە و جوگرافیا کێشەی جددی بەرەوڕوو دەبێتەوە و بنەمای ئەو کێشانە لە دوورکەوتنەوە لە فیترەتدایە.

تیمورتاش باسی لەوەشکرد، نکۆڵیکردن لە ناکۆکی لەلایەن زلهێزە باڵادەستەکان و بزووتنەوە گەندەڵەکان کە هەوڵی ئەندازیاری کۆمەڵایەتی دەدەن، نەهێشتنی مافی هەڵبژاردن بۆ کەسانی دیکە و خۆسەپاندن لە هەموو ڕوویەکەوە، کێشەکە هێندەی تر بنبەست دەکات و وتی، "نەزمی سەهیۆنی کە ئەمڕۆ مرۆڤایەتی لە چنگی خۆیدا گرتووە و بانگەشەی حوکمڕانی جیهان دەکات، سیستەمێکی گەندەڵکارە، سەرچاوەی خراپەکارییە کە بەدوای یەکسانکردنی مرۆڤایەتیدا دەگەڕێت. ئەوە سەهیۆنییەکان کە دەستیان خستۆتە سەر سروشت و بیرۆکەی ئوممەتیان لە مێشکی گەلانی موسڵمان لابردووە و دەستکاری خودی سروشتی خۆیان کردووە."

"فیترەت جیاوازییەکان وەک دابەشکەر نابینێت بەڵکو وەک تەواوکەر و یەکگرتوو دەبینێت"

تیمورتاش باسی لەوەشکرد، ئەو بەناو شارستانییەتەی کە ئەم گرووپە گەندەڵە دامەزراندووە و هەوڵی نەهێشتن و لەناوبردنی جیاوازی دەدات، شارستانیەتێکی چەقەڵە و وەک دەجال یەک چاوی هەیە و مەحکومە بە لەناوچوون و وتی، "بەڵام فیترەت جیاوازییەکان وەک تەواوکەر و یەکگرتوو دەبینێت نەک دابەشکەر. فیترەت داوای پاراستن و پاڵپشتیکردنی جیاوازیەکان دەکات نەک بنبڕکردنیان. فیترەت داواتان لێدەکات ئارەزووی ئەوەتان بۆ کەسانی تر هەبێت کە بۆ خۆتان ئارەزووی دەکەن. سەرەکیترین ئەو شتانەی کە فیترەت داوامان لێدەکات بیپارێزین، ئەو زمانەیە کە نەتەوەیەک لە ڕێگەیەوە پەیوەندی دەکات و قسە دەکات. ئەوەی نەتەوەیەک دەکاتە نەتەوە، هەربۆیە ئەوەی جیای دەکاتەوە، ئەو زمانەیە کە قسەی پێدەکات."

"زمانی کوردی گەیشتووەتە ئاستێک کە ئامادە و توانای ئەوەی هەبێت زمانی سیستەمێکی پەروەردەیی گشتگیر بێت"

تیمورتاش لە بەردەوامی وتی، "بۆیە هەروەک چۆن هەوڵەکان دەدرێن و بودجەی زۆر تەرخان دەکرێت بۆ پاراستن و دڵنیابوون لە مانەوەی هەندێک گوڵ و مێروو و بوونەوەرە زیندووەکان بۆ ڕێگریکردن لە لەناوچوونیان، سروشتی زگماکی و مرۆڤایەتییە کە هەمان شت بۆ زمان و کولتوورەکان بکات.

ئەمڕۆ پاش چاوەڕوانییەکی زۆر، کردنەوەی بەشەکانی زمان و ئەدەبی کوردی لە زانکۆ جۆراوجۆرەکانی وڵاتەکەمان، هێنانە ناو پرۆگرامی خوێندنی کوردی و زمانەکانی دیکەی هەڵبژێردراو لە قوتابخانەکانی سەر بە وەزارەتی پەروەردەی نیشتمانی، و تەرخانکردنی کەناڵێک بۆ زمانی کوردی و زمانەکانی دیکە لە کەناڵی TRT هەموویان دەرکەوتی ئەم گەڕانەوەیەن بۆ فیترەت.

بەم بۆنەیەوە جەخت لەوە دەکەمەوە کە زمانی کوردی گەیشتووەتە ئاستێک کە ئامادە و توانای ئەوەی هەبێت ببێتە زمانی سیستەمێکی گشتگیری پەروەردە. بەهەمان شێوە زمانی کوردی لە ئاستێکدایە کە بتوانێت ڕکابەری زمانەکانی تری جیهانی بکات لەو کۆمەڵگە ئەکادیمییەی ئێمە پێی دەڵێین زانکۆ، هەروەها لە شوێنە ئەدەبییەکانی وەک شیعر و ڕۆمان و کورتە چیرۆک و ڕەخنە."

تیمورتاش، بە وەبیرهێنانەوەی ئەوەی کە شێخ محەمەد عەبدوه، شێخی ئەزهەری میسر و موجەدیدی سەدە، ڕاپۆرتێکی پێشکەش بە شیخ الاسلامی عوسمانی کردووە وەک بەشدارییەک لەو ڕێسایەی کە بڕیارە لە بواری پەروەردەدا بکرێت و لە ڕاپۆرتەکەدا بە گوێگرتن لە بانگەوازی فیترەت سەبارەت بە زمانی ئەو کتێبە دەرسیانەی کە لە وتاری ئایینی و مەنهەجی پەروەردەییەکاندا بەکاردەهێنرێن، ئەم لێدوانەی خوارەوەی داوە:

"دەبێت کتێبەکان کە بەسەر هەموو عوسمانییەکان دابەش دەکرێن، بە زمانی عەرەبی پێشکەش بە عەرەبە عوسمانییەکان و بە زمانی تورکی بۆ تورکە عوسمانییەکان و بە زمانی گەلانی دیکە بکرێت. ئەو ئایەت و فەرموودانەی لەم کتێبانەدا باسکراون بە زمانەکانی هەر نەتەوەیەک بنووسرێن."

تیمورتاش ئاماژەی بەوەدا کە، بەداخەوە لە ئەنجامی زاڵبوونی عەقڵیەتی خورافات کە دوورن لە فیترەت، ئەو جۆرە بانگەوازانە هەم لە وڵاتی ئێمە و چ لە جوگرافیا موسڵمانەکانی دیکەدا نەهێڵراون، زۆر زمان و کولتوور بە زیندووی نێژراون، شەڕێک لە دژی فیترەت ڕاگەیەندراوە.

ناوبراو لە کۆتاییدا وتی، "بە هۆکارێک هەر کەسێک هەوڵی گوێگرتن و دەنگی داخوازییە زگماکی و ئینسانییەکانی کورد دەدا، بە شێوەیەکی کاریگەر لەلایەن هێزە خراپەکانەوە لینچ دەکرا. هەرکەسێک وەڵامی بانگەوازی فیترەت بداتەوە لەسەر ئەم بابەتە، لەلایەن هەندێک لایەنەوە بێدەنگ دەکرا، تەنانەت ئەگەر هێزی دژبەریش بن و دەستپێشخەری و هەوڵە پەیوەندیدارەکان لە ئامانجی مەبەستیان لادەدرا. وۆرکشۆپی ئەمڕۆ بەناونیشانی 'چارەسەری مرۆیی بۆ پرسی کورد' بانگەوازێکە بۆ گەڕانەوە بۆ فیترەت. سڵاو و ڕێزی خۆم پێشکەش دەکەم، بەو هیوایەی وەک نەتەوە و دەوڵەت وەڵام بدەمەوە."(İLKHA)