Prof. Dr. Abdulhadi Timurtaş, Rêveberê Enstîtuya Zimanên Zindî ya Zanîngeha Van Yuzuncu Yıl, di “Komxebata Çareserîya Însanî Ji Bo Meseleya Kurd" de got, "Zimanê Kurdî gihîştiye astek ku amade ye û dikare bibe zimanê pergalek perwerdehiyê ya berfireh."

Prof. Dr. Abdulhadî Timurtaş di “Komxebata Çareserîya Însanî Ji Bo Meseleya Kurd" de ku ji teref Serokatîya Mafên Mirovan û Karûbarên Hiqûqî ya HUDA PARê ve li hola konferansê ya otêlekê li Wanê hat lidarxistin, gotareke xêrhatinê pêşkêş kir.

Timurtaş diyar kir ku mirovahî di gelek waran de wekî mijarên siyasî, dînî, neteweyî, aborî, çandî, perwerdehî û erdnîgarî pirsgirêkên cîddî dijî û bingeha van pirsgirêkan ji dûrketina ji xwezayê ye.

Timurtaş, diyar kir ku înkarkirina cudahîyan ji hêla hêzên serdest û tevgerên gendel ên ku hewl didin endezyariya civakî bikin, redkirina wan a hiştina mafê hilbijartinê ji yên din re, û ferzkirina tevahî ya tesîra xwe tenê pirsgirêkê girantir dike, û got, "Rêziknameya sîyonîst, ku mirovahiyê êsîr girtiye û îddîa dike ku îro li ser cîhanê hukum dike, rêziknameyek gendel e, navendeke xerabiyê ye ku dixwaze mirovahiyê standard bike. Ew sîyonîst in ku destên xwe danîne ser xwezayê, fikra Ummetê ji hişê neteweyên Misilman derxistine û bi xwezaya wan lîstine. Mixabin, xizmetkarên wan ên herêmî, ku di gelek aliyên erdên Misilman de desthilatdar in, jî şopa efendiyên xwe dişopînin."

"Xweza cudahîyan ne wekî parçeker, lê wekî temamker û yekgirtî dibîne"

Timurtaş, diyar kir ku şaristanî ya ku ji hêla vê koma gendel ve hatiye damezrandin û dixwaze cudahîyan ji holê rake û tune bike, şaristanîyek seqet e, mîna deccal yekçav e û mehkûmî tunebûnê ye û got, "Lêbelê, xweza cudahîyan ne wekî parçeker lê wekî temamker û yekgirtî dibîne. Xweza banga parastin û piştgirîkirina cudahîyan dike, ne ji holê rakirina wan. Xweza daxwaz dike ku hûn ji bo yên din tiştê ku hûn ji bo xwe dixwazin bixwazin. Di nav mijarên sereke de ku xweza daxwaz dike ku were parastin, zimanê ku neteweyek pê re têkilî datîne û diaxive ye. Tiştê ku neteweyek dike neteweyek, û ji ber vê yekê tiştê ku wê ji hev vediqetîne, zimanê ku ji hêla wî neteweyî ve tê axaftin e."

"Zimanê Kurdî gihîştiye asta zimanekî ku amade ye û dikare bibe zimanê pergaleke perwerdehiyê ya berfireh"

Tîmûrtaş wiha dewam kir:

"Ji ber vê yekê, her wekî ku hewl tên dayîn û budçeyên mezin têne veqetandin da ku hinek kulîlk, kêzik û zindiyên diyarkirî neyên tunekirin û berdewamiya wan were garantîkirin, ev yek ji bo xweza û mirovahiyê jî pêwîstiyek e ku heman tiştî ji bo ziman û çandan bikin.

Îro, piştî bendewariyeke dirêj, vekirina beşên Ziman û Wêjeya Kurdî li zanîngehên cûrbecûr ên welatê me, tevlîkirina dersên bijarte yên Kurdî û zimanên din di mufredata dibistanên girêdayî Wezareta Perwerdehiya Neteweyî de, û veqetandina kanalek ji bo Kurdî û zimanên din di nav TRT de hemî nîşanên vegera bo xwezayê ne.

Dixwazim vê derfetê bikar bînim û tekez bikim ku zimanê Kurdî gihîştiye astek ku amade ye û dikare bibe zimanê pergalek perwerdehiyê ya berfireh. Bi heman awayî, zimanê Kurdî di astek ku dikare bi zimanên din ên cîhanê re di civaka akademîk a ku em jê re dibêjin zanîngehan û di navendên wêjeyî yên wekî helbest, roman, çîrokên kurt û rexneyê de pêşbaziyê bike de ye.”

Tîmurtaş, bi bîr xist ku Şêx Muhammed Abduh, şêxê Ezherê yê Misrê û nûjenkerê sedsalê, wekî beşdariyek ji bo rêziknameya ku di perwerdehiyê de were çêkirin, raporek pêşkêşî Şêxê Îslamê yê Osmanî kiriye û got ku di raporê de, guh daye banga xwezayê ya di derbarê zimanê pirtûkên dersê yên ku di xutbeyên dînî û mufredatên perwerdehiyê de werin bikar anîn, ev daxuyanî daye:

"Pirtûkên ku dê ji hemû Osmaniyan re werin belavkirin, dê bi Erebî ji Erebên Osmanî re, bi Tirkî ji Tirkên Osmanî re û bi zimanên wan ji neteweyên din re werin pêşkêş kirin. Ayet û hedîsên ku di van pirtûkan de hatine behskirin, dê bi zimanê her neteweyekê werin nivîsandin."

Abduh li ser zimanê ku divê ji hêla mizgînvanên ku berpirsiyarê rêberiya xelkê ne ve werin axaftin, wiha dibêje:

"Divê mizgînvanê her miletî bikaribe bi zimanê miletê xwe bi awayekî xweş biaxive"

Timurtaş destnîşan kir ku mixabin, ji ber serdestiya zihniyetên batil ên dûrî xwezayê, hem li welatê me û hem jî li erdnîgariyên din ên Misilmanan ev bangewazî ji holê hatine rakirin, gelek ziman û çand bi zindî hatine veşartin û li dijî xwezayê şerek hatiye îlankirin.

Profesor Dr. Timurtaş got, "Ji ber hinek sedeman, her gava ku kesek hewl dida guh bide daxwazên xwezayî û mirovî yên Kurdan û wan bîne ziman, ew bi rastî ji hêla hêzên xerab ve dihatin lînçkirin. Her kesê ku bersiva banga xwezayê di vê mijarê de dida, ji hêla hinek aliyan ve dihat bêdengkirin, her çend ew hêzên dijber bin jî, û destpêşxerî û hewldanên têkildar ji armanca xwe dihatin dûrxistin. Komxebata îro, bi sernavê "Çareserîya Mirovî ya Ji Bo Meseleya Kurd", di heman demê de bangek ji bo vegera bo xwezayê ye. Ez silav û rêzên xwe pêşkêş dikim bi hêviya ku em wekî netewe û dewlet bersiv bidin." (ÎLKHA)