مەلا محەمەد سەعید ڤارۆل کە بە فیداکاری و سەداقەتەکەی بە دۆزی ئیسلام و ئەخلاق و عیلم و جەسارەتەکەی دەناسرێت لە ٥مین ساڵوەگەڕی کۆچی دوایەکەی بە رەحمەت یاد دەکرێت.

مەلا محەمەد سەعید ڤارۆل یەکێک لە کەسایەتیە پێشەوایانی جەماعەتی حزب الله-ی باکووری کوردستان و تورکیا لە ١٢ی حوزەیران لە ئەنجامی رووداوێکی هاتوچۆی دەردناکدا گیانی لە دەست دابوو.

مەلا محەمەد سەعید کە بەهۆی ناسنامەی ئیسلامی خۆی ماوەیەکی درێژ لە زینداندا مایەوە دواتر نزیکەی ٧ ساڵ بووە موهاجیر. لەگەڵ ئەوەی ٥ ساڵ بە سەر کۆچی دوایەکەی تێپەڕیوە بەڵام لە لایەن کەسوکار و خۆشەویستانی بە رەحمەد یادی دەکرێت.

ژیانەکەی

مەلا محەمەد سەعید ڤارۆل لە ١٣ی ئایداری ١٩٦٧ لە گوندکی جمسارێ سەر بە گوندی بێنارنی شارۆچکەی قوبینی پارێزگای باتمان (ئەو کات سەر بە پارێزگای سێرت بوو) لە دایک بوو. مەلا سەعید کە کوڕی مەلا ئەمین ڤارۆل یەکێک لە زانایانی ناوداری ناوچەکە بوو، لە لای باوکەکەی دەستی بە پەروەردەی عیلمی و زانستی کرد.

لە کاتێکدا کە هێشتا منداڵ بوو، زیرەکی و پێگەیشتنی لە دەرەوەی تەمەنی یەکسەر لەلایەن کەسانی دەوروبەریەوە سەرنجی دەدرا. لە ژیانی مەدرەسەدا کە لە تەمەنێکی بچووکەوە دەستی پێکردووە، لە سایەی زیرەکییە بەرفراوانەکەیدا بە خێرایی هەنگاوە زانستییەکانی تێپەڕاندووە. مەلا سەعید کە زانیاری لە سەیدا ناسراوەکانی ناوچەکە وەرگرتووە، خوێندنی مەدرەسەی تەواو کردووە و ئیجازەنامەی وەرگرتووە. لەو خەباتە ئیسلامییەدا کە لە هەشتاکانی سەدەی ڕابردووەوە دەستی پێکرد، خەریکی زیادکردنی زیندوویی و زۆری بۆ ئەو ژینگەیەی کە تێیدا بوو، بە زانست و دووربینی و لایەنی ڕێکخراوەیی. لە سەختترین ڕۆژەکاندا، لە سەختترین ژینگەکانی موجادەلەدا، هەمیشە هەوڵێکی دەدا لە پێشەوە بێت و سنگەکەی دەکردە وەکو قەڵغانێک بۆ دۆزی خۆی.

لە دەهەی ٩٠ی رابردوو لەگەڵ هاودۆزەکانی بە شێوەی مردانە لە بەرامبەر هێرش سەر مسوڵمانەکان لە فارقین دەوەستا کە بۆ لە ناو بردنی مسوڵمانەکان ئەنجام دەدرا. سەبڕ و هەوڵەکەی موجادەلەی لە فارقین ئامادە کردبوو کە رووداوەکانی وەکو هێرشی سەر مزگەوتی گوندی سووسا لەوێ ئەنجام درابوو. وە لە کۆتاییدا بوو بە پێشەنگی بەرخۆدانێک کە دوژمنانی ئیسلام زەلیل بکات. زۆر ئازا بوو، لەگەڵ ئەوەشدا زۆر خۆبەزلزان بوو، تەقوا و دڵسۆزی هەبوو. بە پشتی دەستی خۆی لە شتە دونیاکان دوور خستبووەوە و هەموو بەهرەکانی خستە خزمەت دینی خوا.

ئەو پێی وابوو کە پراکتیکی زانست دەبێ لە مەیدانەکاندا بێت. هەر لەبەر ئەم هۆکارە هەموو وزەی خۆی بۆ بەهێزکردنی خەباتی ئیسلامی خەرج کرد. لە هەر شوێنێک دەچوو، باسی ئیسلام بۆ خەڵکی دەکرد و موسڵمانە پەرشوبڵاوەکانی کۆدەکردەوە. سەیدا مەلا سەعید لە ساڵانی نەوەدەکاندا بەشداری و هەوڵێکی گەورەی لە توێژینەوەکاندا هەبوو، کە خەباتی ئیسلامی گەشەی کرد و خەڵک دەستی بە بەئاگابوونەوە کرد. بە زانست و دووربینی بەرفراوانی خۆی، ڕۆشنایی خستە سەر خەبات و ئاستەنگەکانی بەردەم فێرکاری ئیسلامی لابرد. خێرا لە ڕووداوەکان و بارودۆخە ئەگەرییەکان تێگەیشت، شیکاری دەکرد، ستراتیژییەکانی داڕشت و بڕیاری دروستی دەدا.

گەنجەکانی خۆشدەویست

مەلا سەعید کەسێکی زۆر بەناوبانگ بوو لە سەردەمی مەدرەسەدا، هەروەها دیالۆگەکەی لەگەڵ خەڵکدا زۆر باش بوو. هەروەها لە خوێندنی مەدرەسەدا زۆر سەرکەوتوو بوو. مەلا سەعید وانەی لە زۆرێک لە زانایان وەرگرتووە و بە تەواوکردنی خوێندنی مەدرەسە ئیجازەنامەی وەرگرتووە.

مەلا سەعید دوای تەواو کردنی عیلمەکەی گەڕایەوە شارۆچکەی فارقینی پارێزگای دیاربەکر و لەوێ دەستی بە هاوکاری بە براگەورەکەی مەلا مزگین کرد کە کتێبفڕۆشیێکی هەبوو. مەلا مزگین سەبارەت براکەی دەڵێت، "لە کتێبفرۆشیدا نەماندەتوانی قازانجێکی زۆر بکەین، هەم لەبەر ئەوەی کاتێکی زۆرم نەدەدۆزیەوە و چ لەبەر ئەوەی زۆر لە بازرگانی تێنەدەگەیشتم. بەڵام کاتێک برام سەعید هاتە لام، کاروباری خەسارکردنمان دەستی کرد بە قازانج."

هەروەها دەرفەت دەدۆزیەوە بۆ ئەوەی لەگەڵ خوێندکاران لە کتێبفرۆشیەکەدا وانە بخوێنێت. لە ساڵانی هەشتاکانی سەدەی ڕابردوودا کتێبفرۆشییەکان فرەکار بوون. نزیکە بتوانێت وەک وەقفەک یان کۆمەڵەیەک کار بکات. بە واتایەکی تر کتێبفرۆشیەکان لە ناوەندی فێرکردنی زانست و ئەنجامدانی کارە بەسوودەکان بۆ دین لەو سەردەمەدا بوون. بەهۆی ئەمەوە سەعید کاری زۆری لەسەر قوتابیان دەبوو.

هەموو ئەو ئامرازانەی کە لە توانایدا بوو خەریکی کۆکردنەوە بوو، بە تایبەت بۆ ڕێنماییکردنی گەنجان. زۆر کەم دەچوو ماڵ. کەسێک بوو بە ڕۆیشتن لە شەقامێکەوە بۆ شەقامێکی تر، ماڵ بە ماڵ بۆ ڕێنمایی گەنجان کاری دەکرد.

ژیانێکی هەبوو کە دوور بوو لە خۆنمایشکردن و لە پێشەنگ بوون. مەلا مزگین برای باس لەوە دەکات کە مەلا سەعیدی برای ئەم ئەخلاقیەی لە حوسێن وەلیئۆغلو، ڕێبەری دامەزرێنەری جەماعەتی حزب الله وەرگرتووە.

وەها بە دڵسۆزی و بێدەنگییەوە خزمەتەکانی ئەنجام دەدا، ئەوانەی نەیاندەناسی زۆر باش خزمەتەکانیان نەدەناسی.

نموونەی جەسارەت

کەسێک بوو بە جەسارەتەکەی نموونە بوو. پیاوێکی ئازا بوو و هەرگیز سەری لە بەرامبەر ستەمکار نزم نەدەکرد. خێزانێک کە لە دیاربەکرەوە هاتبوون بۆ فارقین، دوکانێکی چاککردنەوەی ئۆتۆمبێلیان کردەوە. لە کاتێکدا مەلا سەعید بۆ کارێک دەچووە ئەو دوکانە و لە دوکانەکەدا چاوەڕێی دەکرد، هەندێک لە دراوسێکانی میکانیکی ئۆتۆمبێلەکان، چونکە زۆر دڕندە بوون، گۆشەگیرییان دەکرد. چونکە ئەم میکانیکانە خاوەنی سیفەتی ئەخلاقی باش بوون، خەڵک ئۆتۆمبێلەکانیان دەبردە دوکانەکانیان. بۆیە دراوسێکانیشیان ئیرەیییان پێدەبرد و گۆشەگیرییان دەکرد. ڕۆژێک کە مەلا سەعید لەوێیە، دراوسێکان دێن و گاڵتە بەم خێزانە دەکەن. لە ئەنجامدا شەڕێکی گەورە بەدوای خۆیدا دێنێت. لەو شەڕەدا مەلا سەعید بە خوێن داپۆشراوە. لە کاتی شەڕکردندا خوێنی ئەو خەڵکەش کە لەگەڵیاندا شەڕی دەکرد، بەسەریدا ڕشتبوو.

چەندین ڕۆژ ئەشکەنجە دراوە

کارەکانی، شەو و ڕۆژ، سەرنجی دوژمنانی ئیسلام بۆ لای خۆی ڕاکێشا و مەلا سەعید لە ئەنجامی عەقڵیەتی ٢٨ی شوبات بوو بە موهاجیر. مەلا سەعید کە دواجار لە ساڵی ٢٠٠٠ دەستبەسەر کرا، زیاتر لە ٧٠ ڕۆژ لە ژێر چاودێری دەستبەسەریدا مایەوە. لێرەدا تووشی ئەشکەنجەیەکی باوەڕپێنەکراو بوو، بەشێکی جەستەی ئیفلیج بوو. مەلا سەعید کە دوای پرۆسەی دەستبەسەرکردن زیندانی کرا، بەردەوام بوو لە مەشقپێکردنی زانایان و دۆزڤانەکان وەک مامۆستایەک لە زیندان کە کرایە مەدرەسە، لە هەمان کاتدا لەگەڵ ئەو نەخۆشیانەی کە بەهۆی ئەشکەنجەی توندەوە تووشی بوبوو، موجادەلەی دەکرد.

خەم و دەردەکەی یەکڕیزی ئوممەت بوو

زۆر لە خەمی یەکگرتوویی ئوممەتدا بوو بیر لەوە دەکرد کە بۆ ئەم شتە چی دەتوانرێت ئەنجام بدرێت. لە هەوڵ و حەسرەتێکدا بوو کە زانایانی ئیسلامی لە ژێر یەک سەقفدا کۆبکاتەوە. دەگوتەوە، "ئەگەر بتوانم زانایانی جیهانی ئیسلامی لە باڵەخانەیەکدا پڕدەکردم و پێیان دەگوت هیچ ڕێگەیەک بۆ دەربازبوون لەم شوێنە نییە تاوەکو لەنێوان خۆیاندا یەکنەگرن و هاوپەیمانییەک دروست نەکەن." بەم قسەیانە لەم بابەتەدا ئیرادەی خۆی دەربڕی.

لە ساڵی ٢٠٠٠ کە دەستبەسەر کرا، بۆ چەند ڕۆژێک ئەشکەنجەی قورسی بەسەردا هات و خرایە زیندانەوە. کەسێک بوو کە تەواوی کاتەکەی لە زیندان بە زانست بەسەر دەبرد و ڕۆژ بە ڕۆژ زانایانی پەروەردە دەکرد. کەس نەیبینیبوو کە مەلا سەعید دڵی هاوڕێیەکی لە زینداندا بشکێنێت و دەمەقاڵە بکات. ئەوەندە باش لەگەڵ هاوڕێکانی زینداندا پەیوەندییان هەبوو کە هاوڕێکانی خەریک بوو بمرن بۆ ئەوەی لە بەشی خۆیدا بمێننەوە.

لە ڕۆژدا دەرفەتی ئەوەی بۆ ڕەخسا تا ٢٠ زیندانی لە زیندانەکەدا کۆببێتەوە. ئەم دۆخەی هەڵسەنگاند و لەوێ درێژە بە خزمەتەکەی دا و وانەی پێدا. بەم شێوەیە هەموو کاتەکانی بۆ زانست تەرخان کرد. تەنانەت بەهۆی ئەم دۆخەوە نەخۆش کەوت، بەو پێیەی بەردەوام وانەی زانستی بە زۆرێک لە زیندانیانی زیندانەکە دەدا.

ئەگەر لە مانگەکانی زستانیشدا بارودۆخی کەش و هەوا گونجاو نەبووایە، بەبێ پچڕان درێژە بە وانەکانی زانستی دەدا. ناچار بوون پەنجەرەکان بکەنەوە لەکاتێکدا ئەو فێری بەشی خوارەوەی دەکرد. کاتێک پەنجەرەکان کرانەوە هەوایەکی زۆر سارد دەهاتە ژوورەوە. بەهۆی ئەم سەرمایەوە، مەلا سەعید خەریکی پێچانی تارپێکی نایلۆنی بە جەستەیەوە بوو بۆ ئەوەی خۆی بپارێزێت. تەنانەت لە ڕۆژانی بەفر و زستانیشدا بەرنامەی وانەکانی کەمتەرخەم نەدەکرد و بەردەوام بوو. بەم شێوەیە نەخۆش کەوت. دوای نەخۆشکەوتنی لە نەخۆشخانە خەوێندرا. لێرەدا لە کاتی پرۆسەی چارەسەرکردندا نەشتەرگەری میزڵدانی بۆ کراوە.

هیجرەت و وەفات

مەلا سەعید کە لە ساڵی ٢٠١٠ دوای ١٠ ساڵ زیندان ئازاد کرا، لە ئەنجامی ئۆپەراسیۆنی تێگەیشتن خراپ و پڕوپاگەندە دژ بە مسوڵمانەکان کە لەلایەن دوژمنانی ئیسلامەوە دەستیپێکردبوو، جارێکی دیکە هەوڵی دەستگیرکردنی درا. پاشان ناچار بوو جارێکی تر ڕێگای هیجرەت هەڵبژێرێت و بە نهێنی درێژە بە چالاکییە ئیسلامییەکانی بدات.

سەیدا مەلا سەعید کە ماوەی ٨ ساڵ وەک موهاجیر مایەوە، لە ١٢ی حوزەیرانی ٢٠١٨ لە ئەنجامی رووداوێکی دڵتەزێنی هاتووچۆ کۆچی دوایی کرد. تەرمی موبارەکی مەلا سەعید لە زێدی خۆی باتمان، لەسەر شانی هەزاران کەس، بە تەکبیر و سەڵەوات، لەلایەن هاودۆز و خوێندکار و ئازیزانیەوە بەخاک سپێردرا.(İLKHA)