Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın onayına sunulan Yeni Hal Yasasına tepki gösteren Batmanlı komisyoncular, yasanın kabul edilmesi halinde meyve-sebze fiyatlarının iki katına çıkacağını öne sürdüler.

Yeni Hal Yasası Mecliste kabul edilerek Cumhurbaşkanının onayına gönderildi. Yeni yasanın ne götürüp ne getireceği konusunda kafalar karışık olsa da komisyoncular yeni yasanın işe yaramayacağı inancında.

Batmanlı komisyoncular, yeni yasanın hem fiyatları ikiye katlayacağını hem de on binlerce kişiyi işsiz bırakacağını ileri sürdüler. Devletin komisyonculardan elini çekmesini isteyen komisyoncular, yeni yasanın kabul edilmesi halinde tekelleşmenin olacağını da belirttiler.

Yasanın komisyoncuları bitirmeyle ilgili bir proje olduğunu savunan Batman Meyve Sebze Hali Başkanı Abit Taymur, "Çiftçiden buraya kadar gelen malların yüzde 90’nını depolarda yüzde 10’nunu da piyasaya sürüyoruz. Yeni yasa ile ilgili hükümetin düşüncesi 30 tane bölge hali kurmak. 30 tane bölge hali Türkiye’nin geneline yetiştiremez. Bu tür hallerin kapatılması on binlerce kişinin işsiz olmasıdır. Biz komisyoncular olarak bu tasarıyı desteklemiyoruz." dedi.

Komisyoncu statüsünde çalışan Türkiye genelinde 137 tane sebze meyve halinin olduğunu söyleyen Taymur, "Şu anda Güneydoğu’da 18 tane derneğimiz var. Bu derneklerle alakalı bir çalışmada yaptık. Şu anda Batman Sebze Meyve Hali Doğu ve Güneydoğu’nun hemen hemen hepsine hitap ediyor. Şu an burada 100-150 ton mal var. Çiftçinin bunu bir yerde barındırması zordur. Depolara koyuyoruz ve burada millete pazarlıyoruz. Pazarladığımız malları depoda saklamasak işimiz yürümüyor. Her gelen esnaf istediği kadar malı alabiliyor." diye konuştu.

"Komisyoncu desteği kestiği an üretim durur"

Çiftçilerin sebze ve meyveyi halka satamayacağını vurgulayan Taymur, "Çünkü vatandaş gidip çiftçiden aldığı zaman şu anki fiyatın iki katına ancak alır. Çiftçilerin bu malı üretebilmesi için komisyonculardan milyonlarca lira destek alıyor. Bu desteği komisyoncu kestiği an üretim durur. Bizim burası faizsiz kredidir. Devlet çiftçiye faizsiz kredi vermiyor. Biz onların tarlasını tutuyoruz. Mazot paralarını veriyoruz. Gübrelerini veriyoruz. Bunların karşılığında biz Batman’da yerli maldan yüzde 8 komisyon alıyoruz. Dışarıdan aldığımız mallara, Ankara, Niğde, Nevşehir köylerinden gidip aldığımız zaman biz kantarda köylüye parasını ödüyoruz. Köylü tarlada malı bıraktığı zaman bu mal Türkiye’de 67 ay süre zarfında depolarda kalıyor. Depolarda da hiç kimse kimseye mal yok demiyor." ifadelerini kullandı.

"Devletin komisyonculardan elini çekmesini istiyoruz"

Taymur konuşmasının devamında şunları söyledi: "Komisyoncular kalkarsa on binlerce işsiz olur. Ürün fiyatları da tahminime göre ikiye katlanır. Şu an buradaki 10 tane sebze meyve halini kaldırıldığı zaman bölge hali nerdeyse oraya gidildiği zaman bölge hali ne fiyat çekerse odur. Şu anda biz burada bütün illerle rekabet ediyoruz. Antalya’da fiyat neyse Batman’da da aynıdır. Mersin’de neyse burada da aynıdır. Devletin komisyonculardan elini çekmesini istiyoruz. Komisyoncuyu günah keçisi olarak seçmişler. ‘Fiyatları yükseltiyor, depolama yapılıyor’ deniliyor; ama böyle bir şey yoktur. Batıdan buraya gelen mallarda faturalardaki bildirimleri düşük fiyat verebilmek için 2 lira ise bir lira olarak bildiriyorlar. Devlette o makbuzu alarak zannediyor ki bu adam bire alıp 3’e satıyor. Hâlbuki alış fiyatı 2- 2 buçuk lirayı buluyor. Soğan ve patatesin alışı şu anda 2 liradır. Bizim burada da fiyatlar şimdi 2 liradır. Merkez hallerde faturalarda fiyatlarda oynama yapılmazsa devlet hakikati görmüş olacak."

"Büyük bir tekelleşme olacak"

Yasayla tekelleşmenin olacağını öne süren Taymur, "Kurulacak 30 tane bölge halini de bir hale bağlayacaklar. Bu yapıldığı zaman büyük bir tekelleşme olacak. Şu anda 137 tane sebze meyve halinin bitmesi konusunda uğraş veriliyor. İnsanlar tekelleşmeden yana değildir. Biz tekelleşmeye karşıyız. Hal yasasına karşıyız. Komisyoncuların kaldırılmasına karşıyız. Şu anda bizim Batman meyve sebze hali 72 dükkân olmasına rağmen 400 ortaklıdır. Bin 500 çalışanımız var. Yarın öbür gün bu çalışanları eve göndermiş olacağız. Cumhurbaşkanımıza bu yasayı kim götürüyorsa hem onu yanlış bilgilendiriyor hem de onlara karşı insanlar cephe tutturuluyor. Bizim ondan ricamız artık ellerini komisyonculardan ve sebze meyveden çekmesini istiyoruz." şeklinde konuştu.

"Çalışanların işsiz kalması devlete zarardır"

Yasanın çalışanları işsiz bırakacağını aktaran komisyonculardan Mehmet Şükrü Demir, "Artık ne yapacağımızı bilmiyoruz. Halin kaldırılması imkânsızdır, kalkamaz. Öyle bir şey olamaz. Ben evime gidip tarladan meyve getiremem, manavdan almam gerekir. Manavda komisyoncudan alacak. Küçük bir manav gidip yerinde malı alamaz. Mecbur bir yerden alması gerekir. Burada 72 dükkân var. 72 dükkânın her birinde en az 15 çalışanı var. Bu çalışanların işsiz kalması devlete zarardır." dedi.

"Komisyonculuk kalkarsa fiyatlar yükselir"

Hal yasasının mantıklı olmadığını dile getiren Demir, konuşmasının devamında şunları kaydetti: "Devlet ne yaptığını bilmiyor kanaatindeyim. Hal kapanırsa da zarar yine devlete olur. Batman bölge halidir. Meyve sebze almak için Van, Hakkâri ve Şırnak gibi illerden geliyorlar. Bu şehirlerden (3-4 tonluk) küçük araçlarla geliyorlar. 3-4 tonluk araçlarla gelip malı yükleyip yerlerine götürdükleri zaman mazot masrafı az olur. Mazotun litresi 5-6 liradır. Bu ürünler Mersin’den Şırnak’a veya Hakkâri’ye götürülse kilo başı 60-70 kuruş maliyet olur. Ama buradan alınan ürünlerde kilo başı 10-20 kuruş maliyet olur. Ben bu tasarıyı olumsuz buluyorum. Komisyonculuk kalkarsa fiyatlar yükselir. Çünkü maliyet yükselecek. Şu an bile maliyet yüksek olduğu için millet malı pahalı eve götürüyor. Hali kapatmasınlar, asgari ücreti yükseltsinler o zaman daha iyi olur. Kapatırlarsa yanlış yaparlar."

"Bir yetkili gelip bizi dinlemiş değil"

Bir diğer komisyoncu Halil Ağırman, piyasada bir bilgi kirliliğinin olduğunu belirterek "Tabi vatandaşımız meyve ve sebzeyi ucuza almak ister. Ama sebze ve meyvenin nasıl, hangi şartlarda yetiştiğini, maliyetinin ne olduğunu bilmiyor. Vatandaşlarımız ses çıkardığı için yöneticilerimiz de milleti dinliyor. Biz azınlıkta olduğumuz için daha bir yetkili gelip bizi dinlemiş değil. Haller başıboş bırakılmış değil. Bizi denetleyen belediyemiz, hal heyetimiz var. Sebze ve meyve fiyatımızın alış ve satışını biliyorlar. Burada herhangi bir kötü niyet yok." diye konuştu.

"Maliyetlere hiç bakılmıyor"

Komisyonculuk kaldırılırsa sebze ve meyve fiyatlarının artacağını söyleyen Ağırman, "Tarladaki en iyi işçinin yevmiyesi 180 liradır. Ama toplayacağı ürün 100 kilodur. Bu da 80 kuruş veya bir liraya tekabül etmektedir. Bu yalnız bir kilo meyve ve sebze başına gelen maliyettir. Mazottur, nakliyedir, kasadır bunlar hiç hesaplanmıyor. Biz üreticiden meyve ve sebzeyi aldığımız zaman çıplak alırız. Örneğin tarlada bir ürünü bir liraya alırız; ama üretici hiçbir masrafa karışmaz. Bütün maliyet bize aittir. Çiftçi de kendine göre şöyle diyor; ‘tarlada bir lira, halde 5 lira.’ Maliyetlere hiç bakılmıyor." ifadelerini kullandı.

"Bu büyük bir sıkıntı olacak"

Ağırman, konuşmasını şöyle sürdürdü: "Haller bir borsa yeridir. Halleri kaldırdığımız zaman bu borsayı kim belirleyecek? Haller kaldırıldığı zaman haliyle meyve ve sebze fiyatları yükselecek. Komisyonculuk kaldırıldığı zaman halk kimden malı alacak. Yetkililerden beklentimiz komisyonculuğu kaldırmamasıdır. Daha denetimli hale getirebilirler. Bölge halleri oluşursa sıkıntı da olur. Bugün Türkiye’de 170 küsur halimiz var. Bunu 30 taneye düşürecekler. Bütün Doğu ve Güneydoğu Batman’dan gelip mal alıyor. Şimdi bizler gidip batıdan mı mal alacağız? Buradaki manavlarımız, seyyar satıcılarımız ne yapacak? Bu büyük bir sıkıntı olacak." (Mehmet Fatih Akgül-, Mehmet Sait Çelik-İLKHA)