6 Ağustos 2024'te Nobel ödüllü Muhammed Yunus, Bangladeş'in geçici hükümetinin başına atandı.

Hükümet karşıtı protestolar nedeniyle 2009 yılından bu yana iktidarda olan Başbakan Şeyh Hasina'nın istifa edip ülkeden kaçmasının ardından geçici hükümet kuruluyor. Ülkenin devlet başkanı Bangladeş'in geçici hükümetinin başına Nobel Barış Ödülü sahibi Muhammed Yunus'u getirdi.

Muhammed Yunus kimdir?

Muhammed Yunus, 28 Haziran 1940'ta Chittagong şehri yakınlarında (o zamanlar Britanya Hindistanı, ardından Pakistan, şimdi Bangladeş) bir kuyumcu ailesinde doğdu. Dakka Metropolitan Üniversitesi İktisat Fakültesi'nden lisans (1960) ve yüksek lisans (1961) dereceleri alarak mezun oldu. Daha sonra Fulbright bursuyla Tennessee'de (ABD) Vanderbilt Üniversitesi'nde yüksek lisans eğitimine devam etti ve burada Ekonomi Doktoru unvanını aldı. 1969'dan 1972'ye kadar Middle Tennessee Eyalet Üniversitesi'nde (Murfreesboro, Tennessee) ekonomi alanında yardımcı doçent olarak çalıştı.

Pakistan'ın bağımsızlık savaşı sırasında (1971), yine Pakistan'dan, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Bangladeş Bilgi Merkezi'ni yönetti ve Bangladeş Haber Bülteni'ni yayınladı.

Grameen bankası

1971 yılında Bangladeş'in bağımsızlığının ilanından sonra memleketine döndü, hükümetin Planlama Komisyonu üyesi oldu ve ardından Chittagong Üniversitesi'nin ekonomi bölümüne başkanlık etti.

1974 yılında ülke şiddetli bir kıtlıkla karşı karşıya kalınca (bazı tahminlere göre 70 milyonluk nüfustan 1,5 milyonu öldü), Muhammed Yunus yoksullukla mücadeleye dahil oldu. Onun inisiyatifiyle yaklaşık 40 bin kırsal özyönetim organı oluşturuldu. Daha sonra mikrokredi kavramını geliştirdi; bunun özü, teminatsız küçük kredilerin, genellikle aile işletmeleri olan küçük işletmelerin gelişimi için düşük faiz oranıyla verilmesidir. 1976 yılında devlete ait Janata Bank'tan kredi alarak parayı Jobra köyünün köylülerine dağıtarak uygulamaya başladı ve ardından projeyi diğer yerleşim yerlerine de genişletti. 1983 yılında proje Grameen Bank (Köy Bankası) adı altında bir mikrofinans kuruluşuna dönüştürüldü. Bu girişimi nedeniyle Yunus, "fakirin bankacısı" lakabını kazandı. Banka bugüne kadar 37 milyar dolar değerinde 10 milyondan fazla kredi kullandırdı ve bunların alıcılarının yüzde 96'sı kadın. Banka, mikro kredilerin yanı sıra konut ve tarım kredileri de veriyor, risk sermayesi işlemleri yapıyor ve mevduat kabul ediyor. Zamanla, Balıkçılık Fonu, Tarım Fonu, yazılım, telekomünikasyon ve diğer alanlarda faaliyet gösteren şirketler de dahil olmak üzere ticari ve kar amacı gütmeyen kuruluşlardan oluşan çok disiplinli bir grup haline geldi.

2006 yılında Muhammed Yunus ve Grameen Bank, "sosyal ve ekonomik kalkınmanın temellerini oluşturma çabalarından dolayı" Nobel Barış Ödülü'ne layık görüldü.

Yunus, Nobel Ödülü'nü aldıktan sonra bir siyasi parti kurma planlarını açıkladı ancak daha sonra bu fikirden vazgeçti. 2007-2009 yılları arasında, kriz durumlarında deneyime sahip, dünyaca ünlü halk figürlerinden oluşan bir örgüt olan Elders'ın bir üyesi oldu.

Şeyh Hasina ile çatışma ve ekonomik suçlamalar

2010'ların sonlarında, ülkenin Başbakanı Şeyh Hasina, Muhammed Yunus'u, alınan kredilere yılda yaklaşık yüzde 20 faiz oranı ödemek zorunda olan köylüleri mali açıdan köleleştirmekle suçladı. (başlangıçta yüzde 12 iken bu oran daha sonra giderek arttı.) Aralarındaki çatışma, 2022'de Bangladeş Yolsuzlukla Mücadele Komisyonu'nun Nobel ödüllü hayırsever vakıflar hakkında soruşturma başlatmasıyla zirveye ulaştı. Yunus, şirketlerindeki çalışanların işlerini koruyamamaktan, temettü ödememeye kadar onlarca suçlamayla suçlandı. Ocak 2024'te bir Dakka mahkemesi, iş kanunu ihlali davasında onu altı ay hapis cezasına çarptırdı. Ancak kefaletle serbest bırakıldı. Haziran 2024'te Yunus ve kurduğu telekomünikasyon şirketi Grameen Telecom'un çalışanları yaklaşık 2 milyon dolarlık zimmete para geçirmekle suçlandı. Yunus, suçlamaları "manipülasyon" olarak nitelendirerek suçunu kabul etmedi.

Geçici Hükümet Başkanı

6 Ağustos 2024'te Başbakan Şeyh Hasina'yı istifaya zorlayan öğrenci protesto hareketine katılanlar, Muhammed Yunus liderliğinde bir hükümetin kurulmasını talep etti. Adaylığı ülkenin Cumhurbaşkanı Şahabuddin Chuppu tarafından desteklendi. Hükümeti yönetmesi istendiğinde Yunus, şunları söyledi: "Ben her zaman siyasetten uzak durdum ama bugün ülkemin bekası, halkımın cesareti için Bangladeş'te harekete geçmek gerekiyorsa o zaman yapacağım."

Kişisel bilgi

Ekonomi üzerine birçok kitabın yazarı olan Yunus, iki kez evlendi ve iki çocuğu var. (İLKHA)