Cebelitarık Boğazı, Akdeniz ile Atlas (Atlantik) Okyanusu'nu birleştiren, Avrupa ile Afrika kıtalarını ayıran boğazdır. Adını İslam komutanı Tarık Bin Ziyad'dan alan boğaz, 60 km uzunluğunda, 44 km genişliğinde ve 426 metre derinliktedir.

Eski çağlardaki adı "Calpe"dir. Şimdiki adı ise İslam komutanı Tarık Bin Ziyad'dan gelmektedir. Arapçada "cebel" dağ demektir. Cebel-i Târık, "Tarık'ın dağı" anlamına gelmektedir.

Cebelitarık, İber Yarımadası'nın güneyinde, Cebelitarık Boğazı'nın Akdeniz tarafında başlangıç noktasında yer alır. Aynı zamanda bir körfezin de yer aldığı bölge küçük bir yarımadadır. Güneyinde Afrika kıtasının yer aldığı Cebelitarık'ın tam karşısı, İspanya'ya ait Ceuta ve Fas topraklarıdır.

Cebelitarık Boğazı'nın özellikleri

Avrupa ve Afrika kıtalarını birbirinden ayıran Cebelitarık Boğazı'nın siyasi anlamda oldukça büyük önemi bulunmaktadır. İngiltere, Fas ve İspanya egemenliğinde bulunan boğaz, yılda yaklaşık 7 bin 500 gemi geçişine ev sahipliği yapmaktadır.

Ulaşım avantajından dolayı önemi büyük boğazlardan biri olan Cebelitarık Boğazı, Antik Çağ'dan itibaren konumu ve özellikleri ile gözde boğazlardan biri olmuştur.

Boğazın üst yüzeylerinde doğudan batı yönüne doğu güçlü bir akıntı vardır. Bu akıntı derinliklerde azalmaktadır. Her iki tarafı da sarp kayalıklarla çevrilmiş olan boğaz bu özelliği ile de oldukça önemli sayılmaktadır.

Septe Boğazı olarak da bilinen Cebelitarık Boğazı tek bir ülkenin egemenliğinde olmayıp, İspanya, Birleşik Krallık ve Fas'ın kontrolü altındadır.

Boğazın en sığ bölgesi 14 metre iken en derin bölgesi de 426 metreye yakındır. Cebelitarık Boğazı'nın en dar olduğu kısım 14 kilometrelik ölçüsü ile Cires Burnu ve Tarija Burnu arasında kalan kısımdır.

Cebelitarık Boğazı'nın Tarihçesi

1462 yılında yaptırılmış olan kale ile boğaz, İspanya'nın egemenliğine geçmiş ve 1502 yılında da bu egemenlik resmiyet kazanmıştır. Hollanda ve İngiltere'nin egemenliği ise 1704 yılında gerçekleşmiştir. Daha sonra İspanya ve İngiltere arasında imzalanan 1713 tarihinde Utrecht Antlaşması ile Cebelitarık Boğazı İspanyollardan İngilizlere geçmiştir.

Boğazın en geniş bölümü Spartel ve Trafalgar burunları arasında kalan kısımdır. Orta kısımları ise boğazın en sığ olduğu bölümleridir. İspanya, Fas ve Birleşik Krallık ülkelerine bağlı olan Tanca, Barbate ve Ceuta boğazın kıyısında yer alan yerleşim yerleri arasındadır.

Tarihte sömürge ilan edilen boğazlardan biri olması Cebelitarık Boğazı'nın İspanya ve Birleşik Krallık arasında bazı sorunların doğmasına yol açmıştır. Bu sorunlara çözüm olarak çeşitli oylamalar düzenlenmiştir. Yapılan oylamalara göre 1967 tarihinde İspanyol egemenliği ret oyu almıştır. 1969 yılındaki oylamada ise Cebelitarık, Birleşik Krallık'ın himayesi altında olmayı kabul etmiştir.

Cebelitarık Boğazı ve Perejil Adası krizi

Cebelitarık Boğazı'nda bulunan kayalık ada özelliğindeki Perejil Adası, Fas ve İspanya ülkeleri arasındaki sorunların en önemli sebeplerinden biridir.

Fas kıyılarına 250 metre, İspanya kıyılarına ise sadece 8 km uzaklıkta bulunan adaya, 2002 yılında ilk olarak Fas'ın asker çıkarması, İspanya ile aralarındaki gerilimin daha da artmasına sebep olmuştur. İspanya'nın da adaya asker çıkarması egemenlik krizinin büyük bir sorun olarak devam etmesine neden olmuştur.

İspanya'nın fethini gerçekleştiren komutan

Tarık Bin Ziyad, 1492'ye kadar İspanya'da hüküm sürecek İslam devleti varlığının temelini atmıştır. Kuzey Afrika'nın İspanya'ya bakan kıyısı Sebte'nin Kontu Julianos çeşitli sebeplerle Vizigot Kralı Rodrigo'ya kızgın olduğundan Musa Bin Nusayr'a başvurarak onu İspanya'nın fethi için teşvik ediyordu.

Musa Bin Nusayr, Tarık Bin Ziyad'ı 711 yılında yaklaşık 7 bin kişilik bir orduyla İspanya'ya gönderdi. Düşmanın gücü karşısında korkup askerlerinin korkup da vazgeçmemesi için karaya çıkar çıkmaz tüm gemileri yaktıran Tarık Bin Ziyad, bu hamlesiyle savaşın seyrini değiştirdi.

Endülüs neresidir hangi İslam devleti zamanında fethedilmiştir?

İspanya'da 800 yıl hüküm süren İslam devleti, Emevi sülalesinden gelen Hîşam'ın torunu 1'inci Abdurrahman'ın, İspanya'ya giderek burada 756 yılında Endülüs Emevî Devleti'ni kurmasıyla başlamıştır.

8'inci yüzyıldan itibaren İslam hakimiyetine giren bölgede başlangıçta herhangi bir yerleşim yeri bulunmamaktaydı. Bölge daha ziyade askeri amaçla ve gemilerin sakin bir koyda bekletilmesi için kullanılıyordu.

Emevilerin ardından bölgede hakimiyet kuran Muvahhidler, Antik Çağ'da Celpe olarak anılan bu bölgede bir yerleşim kurmaya karar verir.

1145 tarihinde Muvahhid hümükdarı Abdülmü'min, Grenada'da (Gırnata) bir kent inşa etmeye başlar. Sarayların, bahçelerin, geniş sokakların yer aldığı Cebelitarık kenti bu tarihten itibaren Akdeniz ticaretinde de önemli bir liman olmaya başlar.

15'inci yüzyılda İber Yarımadası'ndaki Arap hakimiyeti son bulmaya başlarken İspanyolların etkinliği git gide artıyordu. Kastilya ve Aragon gibi iki önemli krallığın birleşmesi neticesinde İber Yarımadası'nın geri kalanı gibi Cebelitarık da İspanyolların hakimiyetine geçti.

O döneme kadar Müslüman nüfusu barındıran Cebelitarık'ın yerli halkı karşı kıyıya yani Fas'a geçerken, bölgeye İspanyollar yerleşmeye başlar. 16'ıncı yüzyıl boyunca mutlak bir şekilde İspanyol Krallığı'nın parçası olan Cebelitarık, 1704'teki bir savaşın ardından Birleşik Krallık toprağı olmuştur. Hollanda'nın Utrecht kentinde 1713 yılında imzalanan ve Veraset Savaşı'na son veren anlaşmayla da Cebelitarık'ın İngiliz yönetimine bırakılması karara bağlanmıştır. (İLKHA)