2025 yılında fıstık rekoltesinin geçen yıla oranla yüzde 25 ile 30 arasında olmasını beklediklerini belirten Şanlıurfa Şıracılar ve Kuruyemişçiler Odası Başkanı Ahmet Aslan, kuraklık ve sulama yetersizliği gibi faktörlerin rekolteyi olumsuz etkilediğini ifade etti.

Şanlıurfa’daki üreticilerin kuraklık ve destek yetersizliği nedeniyle zor günler geçirdiğini söyleyen Aslan, fıstık üreticileri olarak tavan fiyat ve yeterli sulama altyapısı talep ettiklerini belirtti.

Şanlıurfa’da üretilen fıstığın pazarının Gaziantep'te olduğunu belirten Aslan, üreticilerin fıstığın değerinin Şanlıurfa’da kalmasını istediklerini ifade etti. Fıstık üretiminin artırılması için ise üreticiye destek sağlanarak sulama yatırımı ve pazarlama güvencesi verilmesi gerektiğine dikkat çekti.

Fiyat istikrarsızlığının üreticiyi zorladığını belirten Aslan, 400 liralık fıstığın geçen sezon 180 liraya kadar düştüğünü ifade etti. 

Esnaf ve üretici temsilcilerinin fıstığa da çay ve fındık gibi devlet desteği verilmesi gerektiğini vurguladı.

2 Hafta önce Şanlıurfa ve ilçelerinde etkili olan dolu yağışının verdiği zarardan dolayı çiftçilere geçmiş olsun dileklerini ileten Aslan, "Rekolteye geçmeden önce malumunuz, 15 gün önce Şanlıurfa ve ilçelerinde yağan dolu ve yağmurdan dolayı zarar gören gerek çiftçilerimiz olsun gerekse fıstık üreticilerimiz olsun, geçmiş olsun dileklerimizi iletiyoruz. İnşallah hükümetimizin, devletimizin yapmış olduğu hasar tespiti ve diğer konularda da takipçisi olduğunu, biz gerek çiftçilerimize gerekse de fıstık üreticilerimizin de yanında olduğumuzu bildirmek istiyorum. Kendilerine tekrardan geçmiş olsun." ifadelerini kullandı.

"Rekolte geçen yıla oranla oldukça düşük"

Kuraklıktan dolayı fıstık ağaçlarının çiçeklerini geç açtığına dikkat çeken Aslan, "Malumunuz, 2024 yılı tüm zamanların fıstık üretiminde rekolte rekoru kırıldı. Fıstık ağaçlarının her yıl meyve vermediğini, iki yılda bir meyve verdiğini, bilindiği üzere tekrar hatırlatmak isterim. 2024 yılı rekor kırdı demiştik. 2025 yılı rekoltesi ne kadar oldu derseniz, tahmini olarak geçen yılın yüzde 25 ile yüzde 30'u arasında bir rekolte bekliyoruz. Tabii geçen yıla oranla oldukça düşük. Ama sonuçta fıstık ağaçları da bir yıl meyve verir, bir yıl vermez. Bu yıl ne kadar olur derseniz, geçen yılın tahmini yüzde 25-30 civarıdır. Rekoltenin düşmesinin sebepleri arasında fıstık ağaçlarının iki yılda bir meyve vermesi var. Ancak bakımın ve verilen emeğin de büyük rolü var. Urfa’da sulama alanları malum az. Fıstık ağaçları her gün sulanmasa da yılda en az iki defa sulanırsa normalin biraz üstünde verim alınabilir. Rekoltenin düşmesinin bir diğer sebebi suyun yetersizliği, havanın kurak gitmesi ve bazı çiftçilerimizin ağaçlarına yeterince bakmamasıdır. Mesela bu yıl havanın kurak gitmesi, yağmurun olmaması özellikle ağaçların çiçek açma ya da meyve verme mevsimi olan Nisan’ın ilk haftasında ciddi zarar oluşturdu. Çünkü fıstık ağaçları tam olarak çiçek açamadı. Normalde bir hafta içinde ağaçlar açar ve üzerindeki mahsul belli olur. Ama bu yıl kuraklık nedeniyle bir kısmı Nisan’ın ilk haftasında açtı, bir kısmı ise geçtiğimiz hafta içerisinde açtı. Bu da yağmurun olmamasının etkisidir. Kuraklık, ülkemizin dört bir yanında olduğu gibi Şanlıurfa’da da fıstık ekili alanlara zarar vermiştir. Temennimiz, bundan sonraki yıllarda daha elverişli bir hava olmasıdır." şeklinde konuştu.

"Fıstık alanları gittikçe çoğalıyor"

Fıstık rekoltesinin her geçen yıl arttığını ifade eden Aslan, "2024 yılındaki yüksek rekolte nedeniyle çiftçilerimizin bir kısmı hâlâ ellerindeki mahsulleri satmamıştır. İhtiyacı olan satmıştır, ihtiyacı olmayan ise bekletmiştir. Tahminimiz ve yaptığımız araştırmalara göre, 2024 yılında 2025 yılına devreden mahsul oranı yüzde 25-30 civarındadır. Ağaçtaki mahsulün de yüzde 25 civarında olduğunu düşünürsek bu oran tahmini olarak yüzde 50’ye tekabül eder. Bu da 2025 yılı için yeterli olur. Ama sonraki yıllar ne olur, tahmin edemeyiz. Çünkü bu tamamen hava şartlarına bağlı. Hastalık konusu da önemli. Diyelim ki biz bu fıstıkları yurt dışına ihraç etmesek bile, mevcut üretim ülkemizin yıllık ihtiyacının oldukça üzerindedir. Yani fazlasıyla karşılıyor. Benim asıl değinmek istediğim konu şu: Yıllar önce, yaklaşık 3-5 yıl önce mecliste bazı görüşmelerimiz oldu. Fıstık üreticileri için destekleme verilmesi adına, dönemin bakanı ve bakan yardımcısıyla toplantı yaptık. Ama aldığımız cevap şuydu: O dönem için fıstık üretimi, tüketimden fazla olduğu için destekleme verilmeyeceği ifade edildi. O zamanki yetkililerden bu cevabı aldık. Bugün için yeterli mi derseniz, yine yeterlidir. Çünkü fıstık rekoltesi gittikçe artıyor. Malumunuz, bu yıl fidan ekilse, ancak 10 yıl sonra verim alınabilir. Ve gittikçe fıstık alanları da çoğalıyor. İnşallah diyoruz ki, 2024 yılında tüm zamanların rekoru kırıldı. Ama 2026 mı olur, 2027 mi olur, yeni yetişen ağaçlarla birlikte rekor seviyelerin daha da yükseleceğini öngörüyoruz." diye konuştu.

"Türkiye’de yetişen fıstığın yüzde 50’si Şanlıurfa’da üretiliyor"

Fıstık ağacını diktikten sonra 10 yıl hizmet edip daha sonra verim alınabileceğini dile getiren Aslan, "Şanlıurfa halkı olarak gerek esnaf kesimi gerek üreticilerimiz daha bilinçli ve programlı bir şekilde hareket etmeliyiz. Üreticinin üzerine düşen görevleri yapması, esnafın da aynı şekilde üzerine düşeni yapması gerekir. Türkiye’de yetişen fıstığın yüzde 50’si Şanlıurfa’da üretiliyor. Ama pazarına gelince Gaziantep’tedir. Biz gerek siyasetçilerimiz gerek bürokrasimiz gerekse sivil toplum kuruluşları, ilçe belediyeleri, büyükşehir belediyesi ve valilik olarak el ele verip bu değeri daha ileriye nasıl taşıyabiliriz, bunun mücadelesini hep birlikte vermeliyiz. Hep beraber mücadele edip bu değerimizi hak ettiği yere ulaştırmamız gerekiyor. Fıstık üreticilerinin sorunları şu şekilde: Bir fıstık ağacını dikersen ancak 10 yıl sonra hizmet ettikten sonra verim alabiliyorsun. Bu da çiftçimize ciddi zarar veriyor. Bu zarar döneminde devletimizin ne yapması lazım? Aslında destekleme veriliyor ama bu verilen destek, ihtiyacın onda biri düzeyinde kalıyor. Yani yeterli değil. Bizim hükümetimizden talebimiz; üreticilerimiz ve esnafımız adına, muhakkak güzel bir destekleme programının yürürlüğe konulmasıdır. Fıstık üreticilerinin hak ettiği desteği alıp fıstığın ekili olduğu alanlara su götürmesi sağlanmalıdır." ifadelerine yer verdi.

"Devlet destek verirse fıstık ağaçlarını düzgün şekilde yetiştirip mağduriyetleri giderebiliriz"

Devletin çay ve fındığa verdiği desteği fıstığa da vermesi gerektiğini söyleyen Aslan, "Şu an yanımızda oturan bir esnaf abimiz var. Kendisinin arazisi var ve zamanında bu suyun gitmesi için çok mücadele verdi. Ama fıstık ekili bölgelerde su yok. Yeraltı sularını, üretici kendi imkânlarıyla çıkarmaya çalışıyor. Bazı yerlerde su var, bazı yerlerde yok. Bu da maliyetin yüksek olmasına neden oluyor ve birçok üretici buna güç yetiremiyor. Anlayacağınız, iş yine dönüp dolaşıp devletin desteğine geliyor. Devlet destek verdiğinde çiftçimiz fıstık ağaçlarını düzgün şekilde yetiştirip mağduriyetini giderebilir. Esnaf kesimine geldiğimizde, hükümetin Karadeniz’de ekilen çay ve fındığa verdiği destek gibi, Güneydoğu’da yetişen ve fıstığın başkenti olan Şanlıurfa’mıza da aynı şekilde fayda sağlaması gerekir. Fıstık üretimi yılda bir defa yapılır. Sezonu ağustos ayında başlar. Fıstıkta da tıpkı fındık ve çayda olduğu gibi tavan fiyatının belirlenmesi gerekir. Bu hem çiftçimizin hem de esnafımızın lehinedir. İnşallah bu talebimizi buradan duyurabiliriz. Eğer siz duyurabilirseniz, ne mutlu bizlere. Talebimiz; sesimizi duyan yetkililerin olmasıdır. Fıstıkta da yılda bir defa da olsa tavan fiyatının belirlenmesi lazım ki, çiftçi ve üretici ile birlikte esnaf da önünü görebilsin." ifadelerini kullandı.

Son olarak fıstık fiyatlarına değinen Aslan, "Geçen yıl 8. ayda fıstık fiyatı neredeyse dibe vurdu. Yüzde 50’ye yakın bir düşüş yaşandı. 400 liralık ürün 180-200 liraya geriledi. Bu durum, az önce bahsettiğim konuya eş değerdir. Çünkü tavan fiyatı belirlenemediği için esnaflar hangi fiyat üzerinden alım yapacaklarını bilemedi. Rekolte çok yüksek olduğu için fiyatlar ciddi şekilde düştü. Bu durum 9-10 aya kadar sürdü. Ancak 2025 yılına girerken, kabuklu fıstık fiyatları biraz toparlandı. Kabuklu fıstık şu anda piyasada kalitesine göre 350 ile 400 lira arasında işlem görüyor. Baklavalık dediğimiz fıstık ise 450 ile 580 lira arasında, yine kalitesine göre değişiyor. İç fıstıkta da kaliteye ve renge göre fiyatlar değişiyor. Baklavada kullanılan iç fıstık 500 liradan başlıyor, 1500 liraya kadar çıkabiliyor." dedi. (İLKHA)